Hamilelik Hormonu | Gebelikte Vücutta Neler Değişir?

Hormonlar vücuttaki farklı işlevleri koordine eden kimyasal habercilerdir. (1) Hamilelik hormonu da endokrin sistemi oluşturan hormonlar arasında olup çeşitli bezler, organlar ve dokular tarafından üretilir. Kan yoluyla hormonlar organ, cilt, kas ve diğer dokulara mesajlar taşıyarak vücudun farklı işlevlerini koordine eder. Kimyasal mesajlar göndererek vücudun neyi ne zaman yapacağını belirler. Hamilelik hormonu diğer hormonlarda olduğu gibi iştah, uyku, cinsel dürtüler gibi birçok metabolik süreci etkiler. (2)

Birçok hormonun her birinin hamilelikten önce, hamilelik sırasında ve hamilelik sonrasında tamamlaması gereken işlevleri vardır. Hamilelik hormonu vücudu hamileliğe hazırlayan ve hamilelik boyunca doğuma hazırlayan hormondur. FSH, LH, hCG, östrojen, progesteron, relaxin, oksitosin, prolaktin bu hormonlar arasındadır. (4) Kişinin ruh halini etkilemesinin yanı sıra büyüme ve gelişme, metabolizmayı düzenleme, cinsel işlevleri kontrol etme ve üreme gibi süreçlerde rol oynar.

Hamilelik Hormonları Nelerdir?

Hormonlar, iştahınızdan ruh halinize ve doğurganlığa kadar vücuttaki çoğu işlevi kontrol edebilir. Hamilelik döneminde ise bu işlevlerin etkisi daha fazla hissedilebilir. Hamilelik hormonu vücudunuzu doğum yapmaya hazırlar ve fetüsün nasıl büyüdüğünden kaslardaki değişime kadar birçok metabolik süreç üzerinde etkiye sahiptir. Aşağıda yer alan hormonlar gebelik boyunca vücut tarafından salgılanan hamilelik hormonlarıdır. (5)

Östrojen

Kadın vücudunda adet döngüsünü, doğurganlığı ve genel sağlığı düzenlemeye yardımcı olan birincil cinsiyet hormonu östrojendir. Yumurtlama döneminden sonra foliküller ve korpus luteum tarafından üretilir. Sağlıklı östrojen seviyeleri, düzenli bir adet döngüsü için gereklidir. Östrojen kemik oluşumunda, kolestrol seviyelerinde ve diğer birçok cinsiyet özelliklerinin gelişiminde rol oynar. Hamilelik sırasında östrojen rahmin büyümesine ve cenin gelişimine yardımcı olur. Meme dokusunun büyümesini ve emzirme için süt akışının düzenlenmesini destekler.

Progesteron

Sağlıklı bir gebelik dönemi için önem taşıyan progesteron hormonu, fallop tüplerinin işlevi için gereklidir. Tüm doğurganlık hormonları progesteron tarafından yapılır. Hamilelik hormonu olarak bilinen progesteron vücutta birçok alanda görev alır. Vücudu hamileliğe hazırlamasının yanı sıra libidonun düzenlenmesinde etkilidir. Korpus luteum tarafından salgılanan progesteron esas olarak yumurtalıklarda üretilir. Yumurtlama evresinden sonra yumurtalıklarda oluşan korpus luteum bezi olgunlaşan yumurtanın barınması ve korunması için uygun ortamı sağlar. Progesteron böbreklerde bulunan adrenal bez tarafından az miktarda üretilir, kişi gebe kaldıktan sonra ise üretim plasentada gerçekleşir.

Lüteinizan Hormon (LH)

Ön hipofiz bezinde üretilen LH, yumurtlamayı uyarmaktan ve korpus luteumun gelişmesinden sorumludur. Yumurtlama sırasında LH seviyeleri yükselir. Yumurtayı dölleme fonksiyonu için çatlatarak serbest bırakan foliküller üzerinde etkilidir. Hamilelikte ana görevi yumurtlama olan LH hormonu hamileliğin erken dönemlerinde aktiftir. Sonrasında beyin hamileliği sürdüren hormonları devreye alır ve LH hormonuna ihtiyacı kalmaz. Bu nedenle LH seviyeleri hamilelik boyunca düşük seyreder.

Folikül Uyarıcı Hormon (FSH)

FSH, folikülleri uyararak yumurtalıkların yumurta ve östrojen üretmesini tetikler. LH gibi FSH da beyindeki ön hipofiz bezi tarafından üretilir ve aylık döngünün kontrol edilmesine yardımcı olur. Yumurtalıklardaki foliküllere olgunlaşmaya başlamalarını söylemek için birlikte çalışır. FSH ayrıca östrojen seviyelerini de etkiler. Bu etki servikal mukus üzerinde kendini gösterir. Normalde kremsi ve yoğun bir dokuya sahip olan servikal mukus FSH’nın etkisiyle spermin hayatta kalmasına ve yumurtaya ulaşmasına yardımcı olmak için yumurta akı kıvamında berrak bir yapıya kavuşur. Hamilelik boyunca FSH rahim duvarına embriyo yerleşmişse seviyelerini düşürür ve hamilelik boyunca seviyeler düşük seyreder.

İnsan Koryonik Gonadotropin (hCG)

Esas olarak hamilelik sırasında salınan hCG hormonu aynı zamanda yapılan hamilelik testlerinde idrarda ortaya çıkan hormondur. Gebelik ilerledikçe hCG seviyelerinde artış gözlenir. Vücutta doğal olarak bulunmasına ve diğer durumlarda kanda eser miktarda bulunmasına rağmen hCG yalnızca embriyo rahme yerleştiğinde üretilir. hCG plasentayı oluşturmaya devam eden ve embriyoyu çevreleyen hücreler tarafından salgılanır. Bu hormonun üretimi implantasyondan hemen sonra başlar ve hamileliğin ilk haftalarında pik yapar. Aynı zamanda rahim duvarındaki kasları yumuşatmasının yanı sıra kan damarlarının gelişimini de destekler. Ana işlevi ise korpus luteumun progesteron üretimini sürdürmesini sağlamak ve embriyonun immünolojik nedenlerle zarar görmesini önlemektir.

Relaksin

Doğumu kolaylaştırma rolüyle bilinen hormon relaksindir. Ayrıca embriyonun uterusa yerleşmesine yardımcı olmak için yumurtlamadan sonra korpus luteum tarafından üretilir. Relaksin doğumu kolaylaştırmak için bağların, kasların ve eklemlerin gevşemesinde rol oynar. Fetüs büyüdükçe uterus bağlarının gevşemesi için sinyal verir. Hamileliğin ilerleyen süresinde ise seviyesi yüksek seyreder. Relaksin doğuma hazırlık olarak serviksin uzaması ve yumuşaması üzerinde de etkilidir.

Oksitosin

Hipotalamus tarafından üretilen ve hipofiz bezi tarafından salgılanan oksitosin, doğum ve emzirmede önemli role sahiptir. Rahim kaslarını kasılmaları için uyarır, böylece doğum başlar ve bebek dışarı itilir. Bebeğin doğum kanalından aşağıya ve dışarıya hareket etmesine yardımcı olur, plasenta bölgesindeki kanamayı durdurmaya yardımcı olur. Oksitosin seviyeleri hamilelik sırasında yavaş yavaş artar, doğumun hemen öncesi ve doğum sırasında pik yapar. Doğum sonrasında ise rahmin eski haline dönmesine ve süt üretilmesine yardımcı olur.

Prolaktin

Emzirmedeki rolüyle bilinen prolaktin hormonu süt üretimini destekler. Hipofiz bezinin yanı sıra rahimde, bağışıklık hücrelerinde, beyinde, göğüslerde ve yağ dokusunda üretilir. Üretim kısmen östrojen tarafından kontrol edilir, bebek emmeye başladığında ise yüksek seviyelerde salınır. Temelde göğüslerin süt üretimini başlatmak için hazırlanmasına yardımcı olan prolaktin hormonu hamilelik sırasında normal seviyesinden 10 ila 20 kat yüksek seyreder. Hamilelik sırasında ana görevi göğüslerin büyümesine yardımcı olmak, bebeğin beslenmek için ihtiyaç duyduğu süt üretimini desteklemektir.

Hormonal Değişimler Kişiyi Nasıl Etkiler?

Hamilelikle birlikte gelen hormonal ve fizyolojik değişimler vardır. Bu değişimler yalnızca ruh halini etkilemekle kalmaz, aynı zamanda fetüs gelişimi üzerinde de etkilidir. Östrojen ve progesteron hormonlarında meydana gelen yükselme nedeniyle egzersizler daha zor hale gelebilir. Kilo alımıyla birlikte alt uzuvlarda kan ve vücut sıvılarının dolaşımı yavaşlar. Bu nedenle yüz ve uzuvlarda ödem oluşabilir. Duygusal dalgalanmalar, tatma, koku alma ve görüş mesafesinde değişiklikler gözlenebilir. Göz içi basınçta meydana gelen artış nedeniyle astigmat meydana gelebilir. Saç dökülmesi ve tırnak büyümesindeki değişiklikler de hamilelik sırasında gözlenebilir. (6) Hormonal değişimler sonucu metabolizmayı desteklemek amacıyla üretilen Vitabiotics Pregnacare, hormon içermeyerek hem anne adaylarının hem hamilelik sürecinde olan annelerin ihtiyacı olan metabolik desteği sunar.

Kaynaklar:

1. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/22464-hormones
2. https://www.babylist.com/hello-baby/pregnancy-hormones
3. https://www.whattoexpect.com/pregnancy/pregnancy-health/pregnancy-hormones.aspx
4. https://www.nct.org.uk/pregnancy/how-you-might-be-feeling/pregnancy-hormones-progesterone-oestrogen-and-mood-swings
5. https://www.miracare.com/blog/pregnancy-hormones/
6. https://www.healthline.com/health/pregnancy/bodily-changes-during#hair-skin-and-nails