Çinko Faydaları Nelerdir?

Çinko vücut sağlığınız için gerekli olan önemli minerallerden biridir. Vücutta önemli fonksiyonları bulunan demir mineralinden sonra, dışardan alınması gereken en önemli mineral çinko olarak bilinmektedir. Çinko vücutta üretilmediğinden, beslenme yoluyla alınması gerekir. Çinko faydaları olarak bağışıklık sistemi desteği, metabolizma, büyüme ve gelişmeye destek olma gibi görevler sayabiliriz. Bunların yanı sıra vücut enzimlerinin aktivitesinde etkin rol oynar. Ancak vücuttaki çinko eksikliği ve fazlalığı ciddi problemlere neden olabilir. Vücutta olması gereken çinko miktarı kadınlarda yaklaşık 1,5 gr, erkeklerde ise 2,5 gr’dır. (1) Bu çinkonun çoğu  iskelet kasında, kemikte, kas, saç ve deride depolanır. Yetişkin bir bireyin günlük çinko alımı 15-20 mg arasında olmalıdır. (1) Siz de çinko eksikliği belirtileri nasıl anlaşılır, çinko fazlalığı belirtileri nelerdir ve hangi besinlerde çinko yer alır gibi sorularınızın yanıtları için detaylara göz atabilirsiniz.

Çinko Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Çinko vücudun pek çok bölgesinde kullanılan bir mineraldir, bu yüzden çinko eksikliği vücut sağlığınız için ciddi bir sorun olabilir. Çinko seviyesi yetersiz ve vegan beslenme, büyüme ve gelişme, hamilelik, diyabet, yüksek alkol tüketimi, pankreas hastalığı, çölyak hastalığı, ishal, kronik hastalıklar ve bazı klinik durumlar gibi sebeplerden düşebilir. Çinko eksikliğinde bazı belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtilerden bazıları şunlardır: (1) 

• Gecikmeli büyüme
• Öğrenme ve hafızada gerileme olması
• Diş sağlığında bozulma
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması
• Asit baz metabolizmasında bozulma
• Cinsel gelişimde gecikme, erkeklerde düşük testosteron üretimi 
• Erkeklerde iktidarsızlık
• Cinsel isteksizlik
• Ruh halinde değişim ve depresyon
• Ten renginde sararma olması
• İnfertilite (kısırlık)
• Saç kaybı 
• İshal
• Ciltte oluşan yaralar
• Görme bozuklukları 
• Kuru cilt
• Yara iyileşmesinde gecikme
• Kilo kaybı
• İştah azalması
• Tiroid sağlığında bozulma olması
• Tekrarlayan grip
• Vücuttan atılamayan ödem
• Sivilce oluşması
• Tat ve koku almada bozukluklar
• Sık sık hastalanma
• Kronik yorgunluk sendromu yani her zaman yorgun ve bitkin olduğunuzu hissetmek
• Hazımsızlık ve mide krampları gibi sindirim sistemi sorunları
• Konsantrasyonda zayıflık (2,4)

İleri derece çinko eksikliğinin tedavi edilmemesi durumunda anemi, kısırlık, enfeksiyon hastalıkları, diyabet, obezite, gece körlüğü gibi ciddi bazı hastalıklar gelişebilir. 

Çinko Fazlalığı Belirtileri Nelerdir? 

Çinko eksikliğinin bazı sorunlara neden olması gibi, çinko fazlalığı da bazı sorunlara yol açabilir. 

Günlük çinko alımı üst sınırı yetişkinler için 40 mg ve 6 aydan küçük bebekler için 4 mg’dır. Uzun süreli (kronik) çinko fazlalığı gastrointestinal sorunlara ve demir, bakır da dahil vücudunuzdaki diğer maddelerin dengesinin bozulmasına neden olabilir. Fazla miktarda çinko takviyesi alımı, çinko toksisitesine yani zehirlenmeye sebebiyet verebilir. (3) Çinko toksisitesinin mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ishal, baş ağrısı, kas krampları, ateş, grip, tat alma duyusunda bozulma gibi kısa süre içinde görülen belirtileri vardır. Çinko fazlalığının uzun süreli belirtileri ise, iyi kolesterol (HDL) düşüklüğü, bağışıklığın düşmesi ve bakır emiliminin azalması ile bakır eksikliğidir. (3,4)

Takviye çinko desteği alırken bazı ilaçlar çinko ile etkileşime girebilir ya da ilaçlar vücuttaki çinko miktarını azaltabilir. Bazı dikkat etmeniz gereken çinko ve ilaç etkileşimleri şunlardır: (5)

• Antibiyotikler: Antibiyotik kullanırken çinko takviyesi almak, antibiyotiklerin bakterilerle mücadele etmesini olumsuz yönde etkileyebilir. Antibiyotik çinko takviyesinden 2 saat önce ya da 4-6 saat sonra alınırsa bu etki en aza indirilebilir.
• Penisilamin: Romatizmal eklem hastalıkları tedavisinde kullanılan penisilamin, çinko takviyesi ile beraber kullanılırsa, penisilamin emilimi azalabilir ya da ilacın romatizma ağrılarını azaltma etkisi azalabilir. İlacı kullanmadan 2 saat önce ya da sonra çinko alırsanız bu etkiyi en aza indirebilirsiniz.
• Tiyazid diüretikleri: Yüksek tansiyon ve osteoporoz tedavisinde kullanılan idrar söktürücü olan tiyazid diüretikleri, idrarla birlikte çinko kaybını artırır. Bu nedenle ilaçlarınızın prospektüslerine mutlaka göz atmalısınız.

Çinko İçeren Besinler Nelerdir?

Çinko, hem hayvansal gıdalarda hem de bitkisel besin kaynaklarında bolca bulunur. Hayvansal kaynaklı besinlerin çinko içeriği bitkisel ürünlere göre daha fazladır. Aynı zamanda emilim hızı da daha fazladır. Bu yüzden vegan beslenme türünde çinko eksikliği olası bir durumdur. Bazı çinko değeri yüksek besinler şunlardır:

• Tavuk, hindi gibi kümes hayvanları
• Dana ve kuzu eti gibi kırmızı etler
• Yengeç, ıstakoz, istiridye gibi kabuklu deniz ürünleri
• Hardal, susam çekirdeği, kakao, patates, yer fıstığı, antep fıstığı, badem, fındık
• Mantar, yumurta, somon, kabak çekirdeği, ay çekirdeği
• Ispanak, pazı, roka gibi yeşil yapraklı sebzeler
• Fındık, kaju, kepekli tahıllar, fasulye, nohut, mercimek, yulaf gevreği
• Yoğurt, kefir, beyaz peynir gibi süt ve süt ürünleri
• Avokado, sarımsak, bamya, bezelye, barbunya
• Bitter çikolata (1)

Çinkonun normal seviyede olması, hayat kalitesi ve sağlıklı bir vücut için çok önemlidir. Günlük alınması gereken çinko miktarı ise yaş ve cinsiyet gibi etkenlere göre farklılık gösterebilir. Çinko seviyenizin normal düzeyde olması için, dengeli ve düzenli bir beslenme ile hayvansal ve bitkisel kaynaklı çinko tüketimi sizin için gayet yeterli olabilir. Vücudunuzdaki çinko seviyesini öğrenmek ve gerekliyse çinko takviyesi almak için doktor kontrollerinizi ihmal etmemelisiniz. Mineral takviyesi almak da çinko seviyesini dengelemenize yardımcı olur. Doktorunuza danışarak Ultra Zinc gibi ürünlerle kaliteli mineral takviyesi alabilir, çinko eksikliği belirtilerini ortadan kaldırabilirsiniz.

1. https://ods.od.nih.gov/factsheets/zinc-HealthProfessional/
2. https://www.webmd.com/vitamins-and-supplements/what-to-know-about-benefits-of-zinc
3. https://www.healthline.com/nutrition/zinc-overdose-symptoms
4. https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/zinc/
5. https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements-zinc/art-20366112