Hap Yutamamak Bir Rahatsızlık Mı? Nasıl Kolay Hap Yutulur?

Disfaji veya yutma güçlüğü bir medikal sorun olarak birçok insanda karşımıza çıkabilir. Bu sanıldığından kompleks bir durumdur çünkü sebepleri arasında sinir sistemi ve beyin bozuklukları, kas bozuklukları ve boğazınızda fiziksel tıkanıklıklar yer alabilir. Yutma sorunlarının tedavisi ilaçları, yeme alışkanlıklarınızdaki değişiklikleri ve bazen psikolojik destekleri de içerebilir. 2018 yılında yapılan 31,129 kişilik bir çalışmaya göre her 6 kişiden 1’inde yutma güçlüğü gözlemlenmiştir. (1)

Yapılan çalışmalarda, tabletleri ve kapsülleri yutma güçlüğü, genel olarak yutma problemlerinden daha sık bildirilmektedir. Hapları yutarken bildirilen rahatsızlık oranı % 26 ile% 50 arasında değişmektedir. (2) Ekstra büyük kapsüller ve tabletlerden genel olarak korkulurken, pürüzsüz kaplamalı orta boy haplar daha yaygın olarak tercih edilmektedir.

Peki sizin hap yutamama sorununuz disfaji sorunu mu yoksa sadece ilaçlara özgü bir durum olup olmadığını nasıl anlayabilirsiniz?

Disfaji belirtileri

• Yemek yerken veya içerken öksürmek veya boğulmak
• Yiyecekleri bazen burun yoluyla çıkarmak
• Yiyeceklerin boğazınıza veya göğsünüze sıkıştığı hissi
• Çiğneme sorunları ve salya akması

Disfaji nedenleri

Disfaji genellikle başka bir sağlık durumundan kaynaklanır ve her yaşta ortaya çıkabilir.

• Antipsikotikler gibi bazı ilaçlar
• Reflü hastalığı olan kişilerde mide ekşimesi ve asit reflü
• KOAH gibi durumların neden olduğu nefes alma sorunları
• Serebral palsi, felç, demans veya multipl skleroz gibi sinir sistemini veya beyni etkileyen bir durum

Sadece hap yutamama sorunu başka sebeplerin araştırılmasını gerektirebilir.

Hap Yutamama Sebepleri Neler Olabilir? (3)

1.     Psikolojik Nedenler:

Kişi hap yutmakla ilgili korku veya kaygı duyabilir. Bu, daha önce ilaç alırken yaşadığı kötü bir olay veya genel olarak yutma korkusu ile ilgili olabilir. Daha önce, özellikle çocukken ilaç yutma ile yaşanan sorunlar ileriki yaşlarda da hap yutma sorununun sürmesine neden olabilir.

2.     Fizyolojik Nedenler:

Kişinin boğazında, yemek borusunda veya sinir sisteminde bir problem olabilir. Bu problem, hap yutmayı zorlaştırabilir veya engelleyebilir. Örneğin, boğazda darlık, yemek borusu iltihabı veya felç gibi durumlar bu tür fiziksel nedenlere örnek verilebilir.

3.     Hap Boyutu ve Şekli:

Hapın büyüklüğü, şekli veya dokusu kişiyi rahatsız edebilir. Hapın kötü bir tadı veya kokusu da olabilir. Bu durumda, kişi hapı yutmak istemeyebilir. Genelde büyük tablet ve kapsüller disfaji gibi medikal sorunu olmayan kişilerde dahi yutma zorluğuna sebep olabilir. Jel veya pürüzsüz kaplamalı alternatifler hap yutmayı kolaylaştırabilir.

4.     Hapı Yutma Sonrası Yaşanan Yan Etkiler:

Hapı yuttuktan sonra mide bulantısı veya kusma gibi yan etkiler ortaya çıkabilir. Bu da kişinin hapı geri çıkarmasına neden olabilir. Aynı şekilde güçlü derecede geğirme isteği ve reflü de hapı geri çıkarma sebepleri arasında olabilir.

5.     Nörolojik Faktörler:

Bazı nörolojik hastalıklar, yutma refleksini bozabilir. Bu da kişinin hap yutmasını güçleştirir veya imkansız hale getirir. Örneğin, Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı veya multipl skleroz gibi hastalıklar bu tür nörolojik faktörlere örnek verilebilir.

Ne Zaman Doktora Gitmeli?

Düzenli olarak yutma güçlüğü yaşıyorsanız veya disfajinizle birlikte kilo kaybı, kusma veya kusma meydana geliyorsa doktorunuza danışmanız gerekmektedir.

Ve hatta yaşadığınız tıkanıklık nefes almayı zorlaştırıyorsa en kısa sürede acil servise başvurun. Çünkü bu sorunun altında ciddi bir sağlık problemi olabilir. Doktor, kişiye uygun bir tedavi yöntemi önerebilir veya hapın formunu değiştirebilir.

Hap Yutamayanlara Öneriler

·      Su Şisesi İle İçme

Bir plastik su veya soda şişesini suyla doldurun. Tableti dilinizin üzerine koyun ve şişenin ağzını dudaklarınızla sıkıca kapatın.

Bir yudum alın, şişe ile dudaklarınız arasında teması koruyarak ve suyu ve hapı yutmak için emme hareketi kullanarak suyu için. Şişeye hava girmesine izin vermeyin.

Hap yutmakta zorluk çeken yaklaşık 140 kişiye bu yöntemi gözleri kapalı olarak, büyük hapları yutmalarını isteyerek test ettirdiler. Sonuçta ise sadece bir bardak sudan bir yudum alıp yutma ile çalışan eski yönteme göre %60 iyileşme görüldü. (5)

·      Öne Eğilme Yöntemi

Dilinizin üzerine bir kapsül koyun sonrasında bir yudum su alın ama yutmayın.

Çenenizi göğsünüze doğru eğin. Başınız eğikken kapsülü ve suyu yutun. Bu yöntem ise bir yudum suyla içmeye göre %89 iyileşme göstermiştir.(5)

·      Hapları İkiyi Bölme

Bu yöntem boyutu küçülttüğü için işe yarayabilir ancak bazı ilaçların kırılması etkisini değiştirebileceği için önerilmeyebilir. Öncesinde doktorunuza danışmak faydalı olacaktır.

·      Gıda İle Birlikte Tüketme

Püre, puding ya da muz gibi gıdaların içine katılarak tüketmek yutma refleksini gıdanın yapısına alışkınlık ve tadı sayesinde kolaylaştırabilir.

·      Çok Su İçme

Hapı yutmadan önce ağzı su ile doldurmak ve yuttuğunuzu hayal etmek bazen işi kolaylaştırabilir. Eğer hapı yutamazsanız ve boğazınıza yapışırsa, geri çıkarıp kurutup tekrar deneyebilirsiniz.

·      Alternatif Formda İlaç veya Takviyeleri Deneme

İlaçlarda aynı etken maddeli ya da muadil şuruplar tercih edilebilir. Öte yandan günlük düzenli kullanılması gereken vitamin takviyelerinin alternatif formları tercih edilebilir.

Örneğin demir eksikliği sorunu yasayan kişilerin düzenli demir takviyesi alması gerekmektedir. Çünkü, demir bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna ve yorgunluğun ve bitkinliğin azalmasına katkıda bulunur. (5) Bu durumda, inovatif sıvı formda demir desteği Feroglobin Liquid tercih edilebilir, böylece Feroglobin® Liquid doğal portakal yağı ve bal içeriği ile lezzetli bir tat sunar ve içimi kolaylaştırır. Bir diğer alternatif ise efervesan formda Feroglobin Fizz olabilir, bu da suda çözünür tablet özelliği ile portakal aromalı bir içeceğe dönüşür ve oldukça tanıdık bir tat ile günlük olarak kullanılabilir.

• Adkins C, Takakura W, Spiegel BMR, Lu M, Vera-Llonch M, Williams J, Almario CV. Prevalence and Characteristics of Dysphagia Based on a Population-Based Survey. Clin Gastroenterol Hepatol. 2020 Aug;18(9):1970-1979.e2. doi: 10.1016/j.cgh.2019.10.029. Epub 2019 Oct 24. PMID: 31669055; PMCID: PMC7180111.
• Pierre-Michel Llorca, Discussion of prevalence and management of discomfort when swallowing pills: orodispersible tablets expand treatment options in patients with depression, Future Science Ltd, Therapeutic DeliveryVolume 2, Issue 5, May 2011, Pages 611-622 https://doi.org/10.4155/tde.11.32
• https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/21195-dysphagia-difficulty-swallowing
• https://www.health.harvard.edu/blog/two-tricks-make-easier-swallow-pills-201411137515
• 26.01.2017 tarih ve 29960 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği