Kronik Yorgunluk Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Yorgunluk hissi hemen hemen herkesin sık yaşadığı fiziksel ve mental durumlardan biridir. Kronik yorgunluk ise uyku sorunlarına ve konsantrasyon bozukluğuna neden olabilir. Egzersiz sonrası yaşanan bitkinlikten kalp atım hızına kadar bir takım belirtiler gösterir. Kronik yorgunluk vücutta birden fazla sistemi etkiler. Uzun süreli belirtiler en az altı ay sürer. Semptomlar altında yatan bir sebep olmaksızın kişide aşırı yorgunlukla ortaya çıkar (1).

Nedenlerine yönelik tek bir tanı konulması mümkün olmaz. Farklı birçok duruma benzer semptomlar taşıdığından teşhis edilmesi zor olabilir. Bununla birlikte bazı faktörler kronik yorgunluk sendromu bulunan kişilerde daha baskın olabilir. Kadınlarda erkeklere göre 4 kat daha sık görülen kronik yorgunluk belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterir (2). 40’lı ve 60’lı yaşlardaki bireylerde de diğer yaş gruplarına oranla daha sık rastlanır (3).

Diğer risk faktörleri arasında ise genetik eğilim, beslenme tarzı, stres, alerjiler ve çevresel faktörler sayılabilir. Tanı doğrulamak için bir test uygulanmaz. Bunun yerine nedene yönelik destekleyici tedaviler ile semptomlar hafifletilebilir.

Kronik Yorgunluk Nedenleri

Kronik yorgunluğa neden olan birden fazla sebep olabilir. Araştırmalara göre belirlenen önemli nedenler arasında şunlar yer alır (4):

Enfeksiyonlar

Kronik yorgunluk kişilerde genellikle grip belirtileri ile başlar. Yapılan araştırmalar Epstein-Barr, Ross River, Rubella, Candida Albicans, Herpes gibi virüs türlerine işaret eder. Bu virüslere yakalanan her on kişiden birinde kronik yorgunluk görülme riskinin arttığı tespit edilmiştir (5).

Bağışıklık Sistemi Değişiklikleri

Bağışıklık sistemi, vücudun enfeksiyon veya stres gibi durumlara tepki verme biçimindeki etkileyebilir. Güçlü bağışıklık sistemi dinlenme ve beslenme programına, egzersize, yaşa ve çevresel faktörlere göre değişkenlik gösterir. Kronik sitokin üretimi, düşük performansa sahip NK hücreleri kronik yorgunluğun belirtilerini tetikleyebilir. T hücrelerinde görülen aktivasyon değişiklikleri bağışıklık sistemini etkileyen hücresel süreçlere örnek verilebilir.

Stres

Fiziksel veya duygusal stres hipotalamus-hipofiz-adrenal aks olarak bilinen HPA eksenini etkiler. HPA aksı bağışıklık sistemi, sindirim, enerji kullanımı, ruh hali gibi birçok vücut sürecini düzenleyen ağdır. Bu ağ yapısında bulunan bezler salgıladıkları hormonlarla kortizolu düşürmeye, iltihabı azaltmaya ve stres seviyesini düşürmeye yardımcı olur. Kronik yorgunluğu bulunan kişiler genellikle hastalanmadan önce fiziksel veya duygusal olarak stres belirtileri gösterir.

Beslenme

Kronik yorgunluk sendromu ve beslenme ilişkisine yönelik yapılan araştırmalar sınırlıdır. Ancak vitamin, mineral ve esansiyel yağ asitlerinin eksikliğine yönelik bazı nedenler tespit edilmiştir (6). Vitamin, mineral ve yağ asitlerinden zengin bir beslenme programı semptomlara neden olan eksiklikleri düzeltmeye yardımcıdır. Bu durumda gerekirse takviyeler kullanılabilir. Özellikle B12, C, D, E, B16 vitaminleri, çinko, magnezyum folik asit ve demir değerlerinin düşüklüğü kronik yorgunluğun nedenlerindendir (7).

Kronik Yorgunluk Belirtileri

Kronik yorgunluk semptomları üst solunum yolu enfeksiyonu semptomlarına benzer seyreder. Diğer yaygın semptomlar arasında şunlar yer alır (8):

• Konsantrasyon güçlüğü
• Işığa duyarlılık
• Baş ağrısı
• Yorgunluk ve zayıflık
• Kas ve eklem ağrısı
• Uykusuzluk ve uyku bozuklukları
• Unutkanlık
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
• Depresyon
• Düşük ateş

Kronik Yorgunluk Tedavisi

Kronik yorgunluğa yönelik kesin bir tedavi bulunmaz. Her bireye ait farklı semptomlar görülür. Bu nedenle rahatsızlığı yönetmek ve semptomları hafifletmek amacıyla bazı uygulamalar mevcuttur. Medikal uygulamalar, orta yoğunlukta egzersiz programı, psikoterapi ve destekleyici danışmanlık bu uygulamalar arasında yer alır (9). Beslenme ve gıda takviyesi alanında yapılacak uygulamalar da enerji seviyelerinin dengelenmesine yardımcı olur. Böylelikle fiziksel ve mental sağlığı destekleyici rol oynayabilir. Eksikliği yorgunluk semptomlarına neden olabilen ve takviye ile fiziksel gereksinimi karşılayabilen vitamin ve minerallerden bazıları şunlardır (10):

B12 ve diğer B vitaminleri

Vücuda alınan besinlerin enerjiye dönüştürülebilmesi için B vitaminlerine ihtiyaç vardır. Düşük B vitamini seviyeleri mitokondrinin enerji üretme kapasitesini düşüktür. Bunun sonucunda halsizlik ve yorgunluk ortaya çıkabilir.

Magnezyum

Kaslar üzerindeki etkisiyle bilinen magnezyum aynı zamanda enerji üretimini teşvik eden güçlü bir mineraldir. Enerji molekülü olan ATP’yi depolar. Eksikliğinde kronik yorgunluk, enfeksiyona eğilim artar. Doğal beslenme ile karşılanması oldukça güç olan magnezyum, takviyeler ile vücuttaki ideal seviyeleri korunabilir.

D vitamini

Kas ve kemik gücü için gerekli D vitamini, eksikliğinde düşük enerji ve yorgunluğa neden olabilir. Özellikle düşük güneş ışığı D vitamini seviyelerinin düşmesinde etkilidir. Takviye şeklinde tüketilen D vitamini, ideal seviyesinin korunması mümkün olan bir diğer vitamindir.

Demir

Vücudun oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerini demir oluşturur. Demir seviyelerindeki değişimle fiziksel olarak birçok üremi etkileyebilen bir bileşendir. Düşük seviyelerde seyrettiğinde anemiye neden olabilir. İlerlediği takdirde soluk bir cilt ve kronik yorgunluğa sebep olur. Doğru bir beslenme planı ile demir seviyeleri düzenlenebilir. Bunun yanı sıra ek gıda veya takviyelerle de vücut içerisindeki ideal orana kavuşması mümkündür.

Kronik yorgunluğa uyum sağlamak yaşam tarzında yapılacak ufak değişikliklerle mümkün hale gelir. Bir sağlık uzmanı kontrolünde uygulanacak diyet ve egzersiz programı veya medikal tedaviler de destekleyici rol oynayabilir. Bunların yanı sıra alınacak vitamin ve mineral takviyeleri ile kronik yorgunluk belirtilerini azaltmak mümkündür. Vitabiotics tarafından sunulan Feroglobin Fizz demir, çinko, folik asit ve B vitaminlerini içerir.

Kaynaklar:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/chronic-fatigue-syndrome/symptoms-causes/syc-20360490
2. https://www.womenshealth.gov/a-z-topics/chronic-fatigue-syndrome
3. https://www.cdc.gov/me-cfs/about/index.html
4. https://www.cdc.gov/me-cfs/about/possible-causes.html
5. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0753332218342987
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7912523/
7. https://www.verywellhealth.com/chronic-fatigue-syndrome-fibromyalgia-diet-715718
8. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/chronic-fatigue-syndrome/diagnosis-treatment/drc-20360510
9. https://www.nhs.uk/conditions/chronic-fatigue-syndrome-cfs/treatment/
10. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0753332218342987