Ödem Neden Olur?

İnsan vücudu kendi içinde dengesi olan mucizevi bir mekanizmaya sahiptir. Bu denge vücuda alınan ve atılan sıvı dengesinde de ortaya çıkar. Alınan ve atılan sıvı oranlarının normalin dışına çıkması ise vücuttaki kılcal damarlarda sıvı birikmesine neden olabilir. Biriken sıvı dokulara sızar. Dokulara sızan sıvı ise el, ayak ve bacaklar başta olmak üzere vücutta bölgesel şişlikler yaratabilir. Ödem olarak tanımlanan bu şişliklerin ortaya çıkmasında kullanılan ilaçlardan, fiziksel koşullara ve altında yatan olası hastalıklara kadar birçok faktör etkilidir. Ödemi tanımlamanın yanında “Ödem neden olur?” sorusuna verilecek yanıt da etkin bir tedavi sürecinde oldukça kritiktir. Bununla birlikte evde yapılabilecek bazı egzersizler ve ödem atıcı yöntemler de “Ödem neden olur? Nasıl atılır?” sorusuna yanıt arayanlar için yönlendiricidir.

Ödem Nedir?

Ödem, kılcal damarlarda aşırı sıvı birikmesi sonucu, sıvıların dokulara sızması ile ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Genellikle bacak, ayak, kol ve ellerde şişlik şeklinde kendini gösterir. Uzun süre hareketsiz kalmak, ödem oluşumu için zemin hazırlar. Diğer yandan özellikle kadınlarda adet öncesi hormonal değişiklikler, tuzlu gıda tüketimi ve hamilelik süreci de ödeme neden olur. Ayrıca kullanılan bazı ilaçlar ve hastalıklar da ödem oluşumunda etkilidir. “Ödem nedir, her ödem ciddi bir sağlık sorununu mu işaret eder?” sorusu hayatlarının belirli bir döneminde ödem problemi yaşayanların sorduğu soruların başında gelir.

Ödem, ciddiye alınması gereken bir sağlık sorunudur. Bununla birlikte her ödem ciddi bir sağlık sorununu işaret etmeyebilir. Ödemin nedenlerinden biri uzun süre hareketsiz kalmaktır. “Ödem neden olur?” sorusunun diğer bir cevabı ise artan vücut sıcaklığıdır. Vücut sıcaklığı arttığında damarlar genişler. Damarlar genişlediğinde ise damar sıvıları, dokulara sızmaya başlar.

Diğer  yandan beslenme şekli ve kullanılan ilaçlar da vücutta fazla sıvı birikmesine sebep olur. Fazla tuz tüketimi vücudun su toplamasına yol açar. Bu durumda da bazı bünyelerde ödem kaçınılmazdır. Bunun yanı sıra düzenli steroid ve benzeri içeriğe sahip ilaç kullananların ödem sorunu yaşamamak için tuz tüketimine dikkat etmeleri önemlidir. Sayılan ödemler genellikle kalıcı değildir. Sebep ortadan kalktığında ödem de kendiliğinden yok olur.

Vücutta ortaya çıkan her fazla sıvı birikmesi önemli bir hastalık olarak algılanmasa da önemli bir patolojik durumun da habercisi olabilir. Vücutta sıvı toplanması, ilaç kullanımı, çevresel ve fiziksel faktörler ya da beslenme gibi nedenlerden kaynaklanmayabilir. Kalp yetmezliği, venöz yetmezlik, böbrek hastalığı, karaciğer sirozu gibi hastalıklar da vücutta ödem oluşumuna neden olabilir. Ödemin nedeninin anlaşılamadığı durumlarda vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulması kritiktir. Bununla birlikte bazen vücutta oluşan ödemin sebebini bulmak için ileri tetkik yöntemlerinden destek almak gerekebilir.

Ödem Çeşitleri Nelerdir?

Ödem çeşitleri, ödeme neden olan etkenlere bağlı olarak farklı çeşitlere ayrılabilir. “Ödem neden olur?” sorusunun yanıtları ve ödem çeşitleri şu şekilde listelenebilir:

• Periferik ödem: Venöz yetmezlik ve yaşlılıkla bağlantılı olan periferik ödem, genellikle bacak ve ayak bileklerinde ortaya çıkar.
• Serebral ödem: Kafa travması, beyinde oluşan damar tıkanıklığı, tümör veya damarlarda yırtılma sonucu oluşur.
• Maküler ödem: Gözün görme yetisinin olduğu alan olarak tanımlanan makula kısmında oluşan ödemdir.
• Papilödem: Kafa içi basıncın artmasıyla göz siniri üzerindeki baskı artar. Bu da optik sinirde ödem oluşumuna sebep olur.
• Lenfödem: Genellikle cerrahi müdahaleler ve radyoterapi sonrası lenfatik dolaşımın bozulmasıyla lenf nodlarında oluşan ödem türüdür.
• Anjiyoödem: Enfeksiyon, alerji, böcek sokması gibi etkenlere bağlı olarak oluşan anjiyoödem, genellikle yüzde görülür.
• Pulmoner ödem: Akciğerlerde aşırı sıvı birikmesi sonucu oluşan bir ödem türüdür.
• Skrotal lenfödem: Testislerin çevresinde biriken sıvı, testis torbasında ödem oluşmasına sebep olur.
• Herediter anjiyoödem: Bazı durumlarda kılcal damarlar, sıvıları çevre dokulara sızdırır. Bu da ödeme neden olur.
• Pedal ödem: Genellikle ilaçların yan etkisi sonucu ortaya çıkan bir ödem çeşididir.

Ödem, her ne kadar oluştuğu bölgeye göre yorumlanabilse de sebep ortadan kalktığında geçmeyen ödemlerde kesin teşhis için bir uzman görüşü almak önemlidir.

Ödem Nasıl Atılır?

Vücudun bazı bölgelerinde oluşan ödemi fark etmek oldukça kolaydır. Kol ve bacaklarda ortaya çıkan şişliğe eşlik eden cilt gerginliği, ödemin en belirgin özelliğidir. Şişlik olan bölgeye parmakla bastırıldığında bölgenin içe çöktüğü fark edilir. Ödem cilt üzerinde olduğunda kolay fark edilir. Diğer yandan göz sinirleri, beyin bölgesi, akciğer gibi bölgelerde oluşan ödemler için kan tahlili, röntgen ve ultrason gibi tekniklerden yardım almak gerekebilir.

Ödemin varlığı ve bölgesi kesinleştikten sonra tedavi sürecine geçmek çok zaman almaz. Hafif seyreden ödemler genellikle kendiliğinden geçer. Bazı durumlarda ödem atıcı olarak kullanılan reçeteli ilaçlar işe yarar. İlaç kaynaklı ödem durumunda doktor ilacı değiştirerek ödemi önleme yoluna gidebilir. Daha ciddi durumlarda ise medikal müdahale gerekebilir.

Uzman Yardımı Almadan Evde Ödem Atma Yöntemleri

Ödemin çevresel faktörlerden genel sağlık durumuna kadar birçok sebebi vardır. Ödeme yol açan rahatsızlığın hafifletilmesi ve ödemin tekrar etmemesi için ise uzman yardımının yanında evde yapılabilecek bazı uygulamalar da “Ödem nasıl atılır?” sorusuna cevap arayanların işine yarayabilir:

• Ödemden etkilenen bacak ve kol kaslarının hareket ettirilmesi, ödemin önlenmesi açısından önemli bir aktivitedir.
• Vücudun su toplayan kısmı, kalp seviyesinden yüksek seviyede tutulduğunda ve ödemin olduğu bölgede varis çorabı benzeri ürünler kullanıldığında da ödemin azaldığı görülebilir.
• Tuz tüketiminin azaltılması, ödemin azalmasına yardımcı olan bir durumdur.
• Ödem atıcı olarak yeterli sıvı tüketimi, işe yarayabilecek çözümler arasındadır.
• Beslenme rutinine salatalık, maydanoz, yeşil çay gibi ödem atıcı gıdaların eklenmesi de ödem atımına katkı sağlar.

Ödem Atmada Etkili Bitkisel Çözümler

Bazı bitkisel uygulamalar ödeme iyi geldiği için ödem atıcı olarak da kullanılabilir. Bunların içinden selenyum içeren ürünler aynı zamanda çok güçlü bir antioksidandır (1). Selenyum, insan vücudu tarafından selenoproteinlerde kullanılan bir eser elementtir. Başlıca işlevleri, lenfödem ve lipödemde önemli rol oynayan oksidatif stresi azaltmaktır. Bunun yanı sıra selenyum, normal tiroit fonksiyonuna katkıda bulunur (3). Antioksidan olması, kalp damar hastalığı riskini düşürmesi gibi faydaları göz önünde bulundurulduğunda ödeme neden olan birçok faktörü de bertaraf edebilir. Selenyum günlük gıdalardan rahatlıkla alınabilir. Balık, et, yumurta, keçi peyniri, ay çekirdeği, kuruyemiş, bakliyat ve muz, selenyum (2) açısından zengin gıdalar arasında yer alır. “Ödem neden olur, nasıl atılır?” sorusuna cevap bulabilmek, ödemin hayat kalitenizi olumsuz etkilemesinin önüne geçmek için selenyum bakımından zengin gıdaları tüketebilir, gerekli durumlarda gıda takviyesi kullanabilirsiniz.

Dokularda oluşan sıvı birikintisi vücutta ödem olarak kendini gösterir. Bazı ödemler; fiziksel egzersizler, ödeme iyi gelebilecek bitkisel ürün kullanımı ve tuz tüketiminin azaltılmasıyla bir süre sonra kendiliğinden geçebilir. Bununla birlikte ödemin sebebi ciddi bir sağlık sorunu da olabilir. Ödemin oluştuğu bölgeye göre evde uygulanabilecek işlemler ve bitkisel çözümler o bölgeyi rahatlatsa da sonrasında mutlaka uzman yardımı almak sonradan ortaya çıkabilecek ciddi sağlık sorunlarının önüne geçebilir.

Kaynakça:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7281982/
2. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-HealthProfessional/
3. 26.01.2017 tarih ve 29960 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği.